سوء هاضمه

سوء هاضمه شکایت نسبتاً شایعی است که بیش از یک چهارم جمعیت دنیا، دست کم برای مدت کوتاهی آن را تجربه می?کنند. ¹ اکثر افراد مبتلا به سوء هاضمه با گذشت زمان و بدون دریافت درمان خاصی، بهبود پیدا می?کنند ولی در گروهی از آنان علائم به صورت مزمن و دوره?ای باقی خواهد ماند. ¹  حدود 4% مراجعات به پزشکان عمومی و دست کم 30% مراجعات به متخصصین گوارش جهت بررسی سوء هاضمه است. ^{6- 2}  اهمیت این بیماری از نظر اثر مهم آن بر روی کیفیت زندگی بیمار بوده و در بردارنده هزینه?های سنگین اجتماعی، چه به صورت هزینه?های دارویی، روش?های تشخیصی، ویزیت پزشکان و چه به صورت کاهش کارایی در فعالیت?های روزمره و مرخصی می?باشد. ⁷

تعریف

اکثر بیماران علائم خود را به صورت احساس ناراحتی، درد، سنگینی، نفخ، سوزش و عدم هضم غذا بیان می?کنند. پس به نظر می?رسد که این بیماری شامل گروهی از شکایت?های دستگاه گوارش فوقانی بوده که در هر فرد با توجه به فرهنگ، شخصیت اجتماعی و زبان به گونه?های متفاوت ابراز می?شود. به طور کلی احساس درد و ناراحتی با یا بدون نفخ، آرغ زدن، سیری زودرس، بی??اشتهایی، سوزش سردل و برگشت غذا به عنوان سوء هاضمه شناخته می?شوند. ⁸ در بعضی از بیماران علامت غالب سوزش سردل، پشت جناغ سینه و یا احساس برگشت محتویات اسیدی معده و غذا می?باشد که در طبقه?بندی جدید بیماری?ها به آن بیماری ریفلاکس(Gastroesophageal Reflux Disease ( گفته می?شود. توجه به این نکته ضروری است که در درصد قابل توجهی از بیماران دارای سوءهاضمه، علایم همزمان ریفلاکس نیز گزارش می?شود. شیوع سوء هاضمه (صرف?نظر از بیماری ریفلاکس) 3 تا 15% در مدت یکسال در جمعیت عمومی گزارش شده است.¹  احتمال باقی ماندن و مزمن شدن علایم در بیماران با تنش?های روانی و طبقه اجتماعی پائین بیشتر است. شیوع در زنان کمی بیشتر از مردان بوده و با افزایش سن کاهش می?یابد. ^(10و9) 

علل

گروهی از غذاها، دارو?ها، بیماری?های سیستمیک و یا بیماری?های دستگاه گوارش می?توانند منجر به بروز سوءهاضمه شوند. در 40% بیماران مبتلا به سوء هاضمه که مراجعه پزشکی دارند، بیماری ساختاری (Organic)  یافت می?شود که شایعترین آنها بیماری زخم معده و دوازدهه، برگشت اسید معده به مری و در موارد نادر سرطان معده است. شایان ذکر است که در بیش از نیمی از موارد هیچ علت آشکاری یافت نشده و به این گروه از بیماران «سوءهاضمه با علت ناشناخته» اطلاق می?شود.

عدم تحمل غذایی

تحریک مخاط معده، گیرنده?های احشایی، اتساع بیش از حد معده، اختلالات تخلیه معده، تولید بیش از حد گاز، سوء جذب و در موارد نادر آلرژی غذایی، از علت?های ایجاد سوء هاضمه می?باشند. بعضی از بیماران جهت جلوگیری از درد، وعده?های غذایی خود را به میزان کمتر ولی در دفعات زیادتر مصرف می?کنند. غذا?های چرب با ایجاد اختلال در تخلیه معده می?توانند سبب ایجاد گاز و سوء هاضمه شوند.³ قهوه و شکلات باعث ایجاد سوزش سردل و علایم ریفلاکس می?شوند که در مبحث مربوطه توضیح داده خواهد شد. الکل و فلفل ممکن است سبب آزردگی مخاط معده و درد شدید معده شوند. از جمله اختلالات گوارشی شایعی که سبب سوء هاضمه و گاز و گاهی اسهال می?شود، کمبود آنزیم هضم کننده قند شیر، «لاکتاز» است که با اجتناب از خوردن شیر ظرف مدت کوتاهی، بهبودی عارض می?گردد.

عدم تحمل دارویی

آسیب مخاطی، اختلالات حرکتی معده و ایجاد ریفلاکس از جمله عوامل ایجاد علائم سوء هاضمه توسط دارو?ها می?باشند. مصرف طولانی مدت آسپیرین و دارو?های ضد التهای غیر استروئیدی  ( NSAID)   سبب بروز سوء هاضمه در حدود 20% مصرف کنندگان می?شود که البته با ایجاد زخم معده یا اثنی?عشر ارتباطی ندارد.¹¹ مصرف نسل جدیدتر مسکن?ها (مهار کننده?های COX-2 مانند (Celebrexنسب به مصرف نسل?های پیشین مانند بروفن سبب ایجاد سوءهاضمه کمتری می?شوند.¹²   قرص آهن، آنتی?بیوتیک?ها (اریترومایسین، کوتریموکسازول و مترونیدازول)، جمفیبروزیل، دارو?های ضد بارداری خوراکی، آکاربوز، لودوپا، تئوفیلین و بسیاری دارو?های دیگر می?توانند سبب سوء هاضمه شوند.

داروهای مفید:

سینارکول ، مزالازین ، پروپانتلین ، کولیک پد ، دومپریدون  و پلانتاژل